Κοραή 4 - Αθήνα: Υπόγειες Μνήμες...

 

Τον Αύγουστο του 1894 η νεοσυσταθείσα «Εθνική Ασφαλιστική» αγόρασε την οικία Rossels, στην οδό Κοραή 4 όπου και εγκατέστησε τα γραφεία της. Σαράντα χρόνια αργότερα, προχώρησε σε πλήρη ανοικοδόμηση του κτηρίου. Στις 11 Ιουνίου 1936 ξεκίνησαν οι εργασίες ανέγερσης και ολοκληρώθηκαν στις 30 Δεκεμβρίου του 1938. Το νέο κτήριο πληρούσε όλες τις προδιαγραφές της εποχής του. Στα δύο υπόγεια (έξι μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης) οι μηχανικοί Ε. Κριεζής και Α. Μεταξάς είχαν μεριμνήσει να κατασκευάσουν τα πιο σύγχρονα αντιαεροπορικά καταφύγια, με μεταλλικές πόρτες (γερμανικής προέλευσης) που έκλειναν αεροστεγώς, αλλά και επικοινωνία μεταξύ των 2 ορόφων με εσωτερικό κλιμακοστάσιο. O ευρύτερος υπόγειος χώρος δυτικά των καταφυγίων διαμορφώθηκε σε κινηματογράφο. Δεν ήταν όμως γραφτό να ικανοποιήσει γιά πολύ τις ανάγκες του φιλοθεάμονος αθηναϊκού κοινού. Σύντομα ξέσπασε ο Πόλεμος... Ένα μεγάλο μέρος του κτηρίου μισθώθηκε αναγκαστικά από τα Υπουργεία Εσωτερικών, Τύπου και Τουρισμού.

 

    Με την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην Αθήνα και την απαρχή της Κατοχής, τόσο το μέγαρο, όσο κι ο κινηματογράφος επιτάχθηκαν. Εκεί εγκαταστάθηκαν πλέον διάφορες υπηρεσίες των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής και η Kommandatur. Στην κορυφή κυμάτιζε ο αγκυλωτός σταυρός και τα αντιαεροπορικά καταφύγια μετατράπηκαν σε φυλακές. Μέσα στο σκοτάδι των υπογείων, οι κατακτητές απ’ τη μιά διασκεδάζουν με τις ταινίες της «Ufa», ενώ οι εργαζόμενοι απ’ την άλλη, διοχετεύουν κρυφά τσιγάρα και μηνύματα στους κρατούμενους, που στοιβάζονταν στον αποπνικτικό διπλανό χώρο.... Τα κρατητήρια λειτούργησαν κυρίως ως κέντρα μεταγωγών. Οι φυλακισμένοι, μικρά παιδιά, γυναίκες, άντρες, σαλταδόροι, λαθρεπιβάτες στα τραμ της εποχής, απατεώνες, αντιστασιακοί, μεταφέρονταν συνήθως στις φυλακές Αβέρωφ, στα γερμανικά στρατοδικεία, σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, σε καταναγκαστικά έργα ή σε τόπους εκτελέσεων. Πολλοί από αυτούς, περιμένοντας να συναντήσουν την ειμαρμένη τους εκφράζονταν εικαστικά επάνω στους τοίχους του δεσμωτηρίου τους, αφήνοντας  το σκαλισμένο αποτύπωμά τους στην ιστορία.... Ποιήματα, εικόνες, γραφήματα, το όνομα του καταδότη, ευχές, παρακλήσεις, κατάρες, παράπονα, χαράζονταν κατ’ επανάληψη, δεδομένου ότι τόσο το χειμώνα του 1943, όσο και στις αρχές του 1944, με διαταγή των αρχών κατοχής, οι τοίχοι ξαναβάφτηκαν...

 

   Μετά την αποχώρηση των γερμανών από την πρωτεύουσα στις 12 Οκτωβρίου του ‘44 και ενώ η Εθνική Ασφαλιστική ετοιμαζόταν να εγκατασταθεί στο κτήριο, στις 31 Οκτωβρίου του ίδιου έτους το Μέγαρο επιτάχθηκε για τρίτη φορά από το ΕΑΜ. Στις αρχές Ιανουαρίου 1945 βρίσκονται «ήδη στρατωνισμέναι προσωρινώς Αγγλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις» Όταν και αυτές αποχώρησαν, το κτήριο επιτάχθηκε ξανά από την Ελληνική Κυβέρνηση για να στεγασθούν «αι Ηλεκτρικαί Εταιρίαι Μεταφορών και Διανομής». Τελικά το Μάϊο του 1991 κι ενώ είχε προηγηθεί μακρά περίοδος αποκατάστασης, ο χώρος έγινε προσβάσιμος.

 

   Το καταφύγιο – πρώην κρατητήριο – αποτελείται από επτά θαλάμους και στα δύο επίπεδα, καθώς και βοηθητικούς χώρους. Στον πρώτο θάλαμο (Ι) του άνω επιπέδου, όπου και η είσοδος σήμερα, στεγάζεται το γραφείο υποδοχής των επισκεπτών, ενώ στον αμέσως επόμενο (ΙΙ), υπάρχει το εκθετήριο με διάφορα, ταξινομημένα σε προθήκες, μικροαντικείμενα (ξυράφια, πακέττα από τσιγάρα, τεμάχια από επιστολές, κύπελλα, κ.α.) που ανήκαν σε κρατουμένους και βρέθηκαν πεταμένα ή κρυμμένα σε γωνιές του χώρου, κατά τις εργασίες ανάδειξης. Εκεί εκτίθεται και η ναζιστική σημαία που είχε επαρθεί στην είσοδο του κτηρίου πριν από εβδομήντα ένα χρόνια. Ο τρίτος θάλαμος (ΙΙΙ), είχε βρεθεί καλυμμένος με λευκό ασβεστόχρωμα, η αφαίρεση του οποίου έφερε στο φως στακτί χρώμα του 1944 και μέρος της ώχρας που κάλυπτε όλη την επιφάνεια του τοίχου μέχρι τον προηγούμενο χρόνο. Τα ακιδογραφήματα στις επιφάνειες των τοίχων προδίδουν ότι ο συγκεκριμένος χώρος χρησιμοποιήθηκε γιά κράτηση ή προφυλάκιση έως το τέλος του  1943, ενώ  κατά το 1944, μάλλον παρέμεινε κενός. Παρακάτω στον τέταρτο θάλαμο (ΙV), διατηρούνται ελάχιστες επιτοίχιες παραστάσεις, ενώ στο δάπεδο διακρίνουμε τα ίχνη πέντε κελιών (μη υπαρκτών σήμερα), που είχαν διαμορφωθεί ως χώροι απομόνωσης.

 

   Στο δεύτερο υπόγειο κατεβαίνουμε στρίβοντας αριστερά μετά το τέλος του θαλάμου (IV) μέσω του κλιμακοστασίου. Πριν εισέλθουμε αντικρύζουμε την επιμήκη (κλειστή γιά το κοινό) αποθήκη, καθώς και – στον προθάλαμο – μιά από ετών κτισμένη είσοδος, με προσανατολισμό προς Β. Σε όλο το μήκος του υπογείου αυτού σώζεται ατόφιο το επίχρισμα στους τοίχους από το 1944, που φέρει πλήθος καλοδιατηρημένων γραφημάτων, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις επεκτείνονται και στις πόρτες. Και οι τρείς θάλαμοι (V, VI, και VII) του χώρου αυτού χρησιμοποιήθηκαν γιά ομαδικές κρατήσεις όχι μόνο Ελλήνων, αλλά και αλλοδαπών κρατουμένων, ως φαίνεται από τις επιγραφές. Ειδικότερα ο τελευταίος στη σειρά θάλαμος (VII), υπήρξε χώρος κράτησης κυρίως γυναικών.

   Η συνολική εντύπωση που αφήνει ο χώρος στον επισκέπτη, μόνο με τη λέξη «δέος» μπορεί να περιγραφεί, χωρίς καμμία διάθεση υπερβολής. Θα έλεγε κανείς ότι οι σκιές όσων κρατουμένων πέρασαν από εκεί περιφέρονται ακόμα σύρριζα στους τοίχους, πάνω στους οποίους άφηναν μαρτυρία της παρουσίας τους. Τόσο κοντά στο κέντρο της πόλης, αλλά και τόσο απόμακρα κι απομονωμένα απ΄όσους κυκλοφορούσαν και κυκλοφορούν από πάνω...  

                                                                 Μ. Κ. Μαμανέας

 

Με τις θερμές ευχαριστίες μας στην υπεύθυνη του μνημειακού χώρου, 

κ. Φρύνη Παπαγεωργίου, γιά την πολύτιμη βοήθειά της.

 Πηγή: Περιοδικό «Τροπαιοφόρος»

 

Είπαν γιά την Ελληνική Γλώσσα...

  

Σχετικά με την αξία της ελληνικής γλώσσας, έχουν πει:

 

* Μάρκος Τίλλιος Κικέρων (ο επιφανέστερος άνδρας της αρχαίας Ρώμης): «Εάν οι θεοί μιλούν, τότε σίγουρα χρησιμοποιούν τη γλώσσα των Ελλήνων».

 

* Γκαίτε (ο μεγαλύτερος ποιητής και πεζογράφος της Γερμανίας): «Άκουσα στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης το Ευαγγέλιο σε όλες τις γλώσσες. Η Ελληνική αντήχησε άστρο λαμπερό μέσα στη νύχτα».

 

* Claude Fauriel (Κλαύδιος Φωριέλ, Γάλλος Ακαδημαϊκός και ποιητής): «Η Ελληνική έχει ομοιογένεια σαν την Γερμανική, είναι όμως πιο πλούσια από αυτήν. Έχει την σαφήνεια της Γαλλικής, έχει όμως μεγαλύτερη ακριβολογία. Είναι πιο ευλύγιστη από την Ιταλική και πολύ πιο αρμονική από την Ισπανική. Έχει δηλαδή ότι χρειάζεται για να θεωρηθεί η ωραιότερη γλώσσα της Ευρώπης».

 

* Ελεν Κέλλερ (διάσημη τυφλή Αμερικανίδα συγγραφέας): «Αν το βιολί είναι το τελειότερο μουσικό όργανο, τότε η Ελληνική γλώσσα είναι το βιολί του ανθρώπινου στοχασμού».

 

* Μargarite Yourceyar (Μαργαρίτα Γιουρσέ, Γαλλίδα συγγραφέας και ακαδημαϊκός): «Αγάπησα αυτή τη γλώσσα την ελληνική για την εύρωστη πλαστικότητά της, που η κάθε της λέξη πιστοποιεί την άμεση και διαφορετική επαφή της με τις αλήθειες και γιατί ό,τι έχει λεχθεί καλό από τον άνθρωπο, έχει ως επί το πλείστον λεχθεί σ' αυτή τη γλώσσα».

 

* Schiller (Γερμανός ποιητής, ιστορικός και φιλόσοφος): «Καταραμένε Έλληνα, τα βρήκες όλα, φιλοσοφία, γεωμετρία, φυσική, αστρονομία' τίποτε δεν άφησες για μας».

 

* Βολταίρος (Γάλλος διαφωτιστής): «Είθε η Ελληνική γλώσσα να γίνει κοινή όλων των λαών».

 

* Γερμανός φιλόλογος  E. Norden: «Εκτός από την Κινεζική και την Ιαπωνική, όλες οι άλλες γλώσσες διαμορφώθηκαν κάτω από την επίδραση της Ελληνικής, από την οποία πήραν, εκτός από πλήθος λέξεων, τους κανόνες και την γραμματική».

* Ο. Βαντρούσκα (καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης): «Για έναν Ιάπωνα ή Τούρκο, όλες οι Ευρωπαϊκές γλώσσες δεν φαίνονται ως ξεχωριστές, αλλά ως διάλεκτοι μιας και της αυτής γλώσσας, της Ελληνικής».

 

* Will Durant (Αμερικανός ιστορικός και φιλόσοφος, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Columbia): «Το αλφάβητο μας προήλθε εξ Ελλάδος δια της Κύμης και της Ρώμης. Η Γλώσσα μας βρίθει Ελληνικών λέξεων. Η επιστήμη μας σφυρηλάτησε μιαν διεθνή γλώσσα διά των Ελληνικών όρων. Η γραμματική μας και η ρητορική μας, ακόμα και η στίξης και η διαίρεσης εις παραγράφους. είναι Ελληνικές εφευρέσεις. Τα λογοτεχνικά μας είδη είναι Ελληνικά - το λυρικό, η ωδή, το ειδύλλιο, το μυθιστόρημα, η πραγματεία, η προσφώνηση, η βιογραφία, η ιστορία και προ πάντων το όραμα. Και όλες σχεδόν αυτές οι λέξεις είναι Ελληνικές». 

 

* Φρανγκίσκος Λιγκόρα (Ιταλός καθηγητής Πανεπιστημίου και Πρόεδρος της Διεθνούς Ακαδημίας προς διάδοση του πολιτισμού): «Έλληνες, να είστε περήφανοι που μιλάτε την Ελληνική γλώσσα ζωντανή και μητέρα όλων των άλλων γλωσσών. Μην την παραμελείτε, αφού αυτή είναι ένα από τα λίγα αγαθά που μας έχουν απομείνει και ταυτόχρονα το διαβατήριό σας για τον παγκόσμιο πολιτισμό».

 

* Φρειδερίκος Σαγκρέδο (Βάσκος καθηγητής γλωσσολογίας - Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας της Βασκωνίας): «Η Ελληνική γλώσσα είναι η καλύτερη κληρονομιά που έχει στη διάθεσή του ο άνθρωπος για την ανέλιξη του εγκεφάλου του. Απέναντι στην Ελληνική όλες, και επιμένω όλες οι γλώσσες είναι ανεπαρκείς.» «Η αρχαία Ελληνική γλώσσα πρέπει να γίνει η δεύτερη γλώσσα όλων των Ευρωπαίων, ειδικά των καλλιεργημένων ατόμων…Η Ελληνική γλώσσα είναι από ουσία θεϊκή».

 

* Ζακλίν Ντε Ρομιγύ (Γαλλίδα Ακαδημαϊκός και συγγραφεύς): «Η αρχαία Ελλάδα μας προσφέρει μια γλώσσα, για την οποία θα πω ότι είναι οικουμενική.» «Όλος ο κόσμος πρέπει να μάθει Ελληνικά, επειδή η Ελληνική γλώσσα μας βοηθάει πρώτα από όλα να καταλάβουμε την δική μας γλώσσα».

 

Αυτός ήταν ο Νικηταράς...

  

   ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ

(Νικήτας Σταματελόπουλος)

   Η Ελληνική κυβέρνηση, επί  Όθωνος, τον συνέλαβε το 1839 και τον κατεδίκασε, αν και παντελώς αθώο, σε ενάμιση χρόνο φυλακή, με τη κατηγορία της «προδοσίας». Μετά από 1,5 χρόνο τον ελευθέρωσαν και κατήντησε ζητιάνος στα σοκάκια του Πειραιά.Η αρμοδία αρχή η οποία χορηγούσε πόστα είχε ορίσει μια ορισμένη μέρα στον ήρωα επαίτη μια θέση μια μέρα της εβδομάδος κοντά στην εκκλησία της Ευαγγελιστρίας και του επέτρεπε (!) να επαιτεί κάθε Παρασκευή! Αυτή ήταν η ανταμοιβή του.

    Όταν αυτά έφτασαν στα αυτιά του πρέσβεως της Μεγάλης Δυνάμεως ( Ρωσίας), αυτός εστάλη υπό της Ρωσικής κυβερνήσεως του, στο πόστο όπου επαιτούσε ο μεγάλος οπλαρχηγός. Μόλις ο Νικηταράς αντελήφθη τον ξένο μάζεψε αμέσως το απλωμένο χέρι του.

-"Τι κάνετε στρατηγέ μου;" ρώτησε ο ξένος

-"Απολαμβάνω ελευθέρα πατρίδα" απήντησε υπερήφανα ο ήρωας.

-"Μα εδώ την απολαμβάνετε καθισμένος στον δρόμο;" επέμενε ο ξένος.

-"Η πατρίς μού έχει χορηγήσει σύνταξιν για να ζω καλά, αλλά έρχομαι εδώ για να παίρνω μια ιδέα πως περνάει ο κόσμος", απήντησε υπερήφανα ο Νικηταράς.

 Ο ξένος κατάλαβε  και, διακριτικά, φεύγοντας άφησε να του πέσει ένα πουγκί με χρυσές λίρες. Ο Νικηταράς άκουσε τον ήχο, έπιασε το πουγκί και φώναξε στον ξένο:

-" Σου έπεσε το πουγκί σου. Πάρε το μην το βρει κανένας και το χάσεις!!!"

Στις 25 (ή 27) Σεπτεμβρίου του 1849, ο γενναιότερος των γενναίων, πεθαίνει ξεχασμένος, τυφλός και πάμφτωχος…. Αυτή ήταν η ελληνική υπερηφάνεια που έκανε την Ελλάδα ελεύθερη….