Τρίτη 20 Δεκεμβρίου 2011

Το "Σπήλαιο των Ζωδίων" στο Αιγάλεω

   Λίγες εκατοντάδες μέτρα δυτικά από τα τελευταία σπίτια του δήμου της Αγίας Βαρβάρας, σε μια πλαγιά με συνηθισμένη για το αττικό περιβάλλον όψη και αθέατο από μακρυά, κρύβεται πίσω από τους πυκνούς θάμνους και τα λιγοστά δέντρα ένα μικρό σπήλαιο, άγνωστο στο ευρύ κοινό, όπως άλλωστε και τόσα άλλα. Με μια πρώτη ματιά δεν φαίνεται να το διακρίνει τίποτα το ιδιαίτερο. Πρέπει κανείς να το παρατηρήσει πολύ προσεκτικά για να καταλάβει τη σπουδαιότητά του.


   Πριν από αρκετά χρόνια, ύστερα από παρακίνηση του ερευνητή Νίκου Μπουντούκη,  κατοίκου της περιοχής, βρεθήκαμε σ’ εκείνο το μέρος. Καθώς ανεβαίναμε την πλαγιά για να φθάσουμε στον προορισμό μας, περάσαμε δίπλα από μια σειρά πέτρινους αναβαθμούς. Διαπιστώσαμε ότι επρόκειτο για μια πανάρχαια κλίμακα. Η απορία ήταν εύλογη: τι σκοπό εξυπηρετούσε η ύπαρξή της μέσα στην ερημιά, όπου μόνο λαγοί, τσακάλια και ερπετά κυκλοφορούσαν; Η απάντηση θα άρχιζε να διαφαίνεται λίγα λεπτά αργότερα, όταν περπατώντας συναντήσαμε ένα μεγάλο βραχώδες πέτασμα σύρριζα από το οποίο περνούσε ένα μονοπάτι γεμάτο από διάσπαρτα τεμάχια κατεργασμένου πηλού. Ο περίπατός μας αποκτούσε ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Όπως βαδίζαμε, έχοντας την Αθήνα να απλώνεται πανοραμικά δεξιά μας και σε ικανή απόσταση κάτω και εμπρός μας τα κτήρια του Δρομοκαϊτείου Θεραπευτηρίου να μπαίνουν στο οπτικό μας πεδίο, βρεθήκαμε αναπάντεχα δίπλα σ’ ένα μεγάλο άνοιγμα στο βραχώδη όγκο. Ένας φατνιώδης χώρος με ύψος περίπου 2 μ., πλάτος 4μ. και βάθος γύρω στα 3μ. δέσποζε ενώπιον μας. Εκ πρώτης όψεως δεν παρουσίαζε κάτι το ασυνήθιστο, εκτός από ένα άριστα λαξευμένο στην πέτρα κράσπεδο που κατελάμβανε τμηματικά το μεγαλύτερο μέρος από τη βάση του σχεδόν ημικυκλικού τοιχώματος στο βάθος. Λίγο πιο πάνω από το ύψος αυτής της υποτυπώδους πεζούλας ξεχώριζαν σαν μικρογραφίες ορυγμάτων δύο χοάνες, το βάθος των οποίων χανόταν μέσα στο βράχο. Το εντυπωσιακό είναι ότι οι οπές αυτές – διαμέτρου περίπου 40-50 πόντων – ήταν όχι μόνο φυσικές, αλλά και σχεδόν πανομοιότυπες και το ακόμα εντυπωσιακότερο, που παρατηρήσαμε κατόπιν, ότι βρίσκονταν σε απόλυτη συμμετρία τόσο μεταξύ τους, όσο και με την κοίλη επιφάνεια πάνω στην οποία φέρονταν, όπως οι δύο τρύπες ενός κουμπιού. Θα μπορούσε κανείς να τις εκλάβει φαντασιακά σαν τις δύο άδειες κόγχες των ματιών ενός αποστεωμένου γίγαντα, του οποίου μόνο το κεφάλι προεξείχε από το έδαφος. Αυτή ήταν μόνο η αρχή των εκπλήξεων. Λίγη φαντασία και πολλή παρατηρητικότητα θα μας επέτρεπαν να δούμε και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του σπηλαίου. Μόλις τις επιστρατεύσαμε, αυτά άρχισαν να αποκαλύπτονται στα μάτια μας. Ο εσωτερικός χώρος ήταν γεμάτος από ανάγλυφες ως επί το πλείστον και εγχάρακτες βραχογραφίες, που εκτείνονταν και αλληλοσυμπληρώνονταν σε όλο το εμβαδόν της οροφής. Με την πρώτη ματιά ήταν σχεδόν αθέατες, αφού μαυρισμένες από την κάπνα της φωτιάς και φθαρμένες σε πολλά σημεία, δύσκολα αναγνωρίζονταν. Ωστόσο, κοιτάζοντας από διαφορετικές οπτικές γωνίες, κατορθώσαμε να δούμε μερικές, όπως λ.χ. το «προφίλ» ενός αρχαίου πολεμιστή στην άκρη του θόλου, το κεφάλι ενός κριαριού στο μέσον του κάθετου τοιχώματος, έναν εγχάρακτο ταύρο λίγο ψηλότερα και άλλες διάφορες, τις μορφές των οποίων δεν είχαμε συγκρατήσει. Η συνολική εικόνα του σπηλαίου ήταν εξόχως ενδιαφέρουσα, καθώς αφ’ ενός η γεωγραφική του θέση αποτελούσε σημείο «κλειδί», όσον αφορά την κατόπτευση του Λεκανοπεδίου, όντας μάλιστα μη ορατό εύκολα, και αφ’ ετέρου ήταν διακοσμημένο με ασυνήθιστα για τα δεδομένα του ελλαδικού χώρου ανάγλυφα τεχνουργήματα.


   Κατά την πάροδο όλων αυτών των ετών έως τις μέρες μας, όχι μόνο δεν λησμονήθηκε εκείνος ο περίπατος και η γνωριμία με τη σπηλιά, τουναντίον, τα ερωτηματικά για την παρουσία της στην συγκεκριμένη περιοχή, για την χρηστικότητά της, για την μορφολογία και τον διάκοσμό της παρέμεναν χωρίς σαφή απόκριση. Έτσι αποφασίστηκε μια εκ νέου πιο συστηματική έρευνα επί τόπου και ευκαιρίας δοθείσης βρεθήκαμε ξανά εκεί πριν από λίγο καιρό. Η πρόσοψη της σπηλιάς είχε αλλάξει ελαφρώς τώρα, μιας και είχε φραγεί με ένα ψηλό κιγκλίδωμα, προφανώς τοποθετημένο από την δημοτική αρχή. Η πρόσβαση όμως στο εσωτερικό εξακολουθούσε να είναι εφικτή χάρις σ’ ένα άνοιγμα της σιδεριάς στο πλάϊ. Αφού εισήλθαμε ξεκινήσαμε αμέσως μια πρώτη προσπάθεια χαρτογράφησης των μορφών που παρατηρούσαμε. Οι δέσμες των φακών μας φωτίζοντας από πολλά σημεία τα ανάγλυφα, έφερναν στα μάτια μας ολοένα και περισσότερα σχήματα και φιγούρες, όπως αυτές ενός τοξότη, δύο ψαριών, ενός λιονταριού, ενός σκορπιού και του κριού, που ήταν και η μεγαλύτερη. Δεν αργήσαμε να καταλάβουμε ότι ο άγνωστος προϊστορικός (!;) ή πρώιμος ιστορικός καλλιτέχνης είχε, μεταξύ άλλων, απεικονίσει μέσα στο σπήλαιο το Ζωδιακό Κύκλο! Ήταν απίστευτο… Μ ε αυτήν την προοπτική κατά νου αναζητήσαμε και τα υπόλοιπα ζώδια ανάμεσα στις βραχογραφίες και τα βρήκαμε σχετικά εύκολα. Η Παρθένος κατελάμβανε ολόκληρο το εξωτερικό μέρος της αψίδας του σπηλαίου με δύο ελλειψοειδείς τρύπες για μάτια και την πέτρινη κώμη της να απλώνεται σε όλο το άνω μέρος της εισόδου. Ο Ταύρος, ο Λέων, οι Ιχθύες, ο Αιγόκερως (μια φθαρμένη απεικόνιση τράγου), ο Σκορπιός, ο Οφιούχος (!) με τη μορφή ενός ελισσόμενου φιδιού πάνω από το κεφάλι ενός άνδρα και ο Κριός εντοπίζονταν στο εσωτερικό. Δεν εντοπίσαμε πάντως τον Καρκίνο, τον Ζυγό και τον Υδροχόο, επειδή προφανώς ήταν καλύτερα «καμουφλαρισμένοι», μιας και κατά πάσαν πιθανότητα κάπου απεικονίζονταν. Εντοπίσαμε όμως τους Διδύμους, τον ένα εντός του σπηλαίου, ακριβώς στο κέντρο της οροφής και τον άλλο, ίδιο σε μορφή, έξω από την είσοδο του σπηλαίου σμιλεμένο επάνω σε ένα οριζόντιο τραπεζοειδές κομμάτι βράχου, περίπου 5 μέτρα μακρύτερα. Επίσης στα εκτός του χώρου της σπηλιάς τεχνήματα περιλαμβάνονται ένα υπερμέγεθες μητροειδές σκάλισμα σε επίπεδο χαμηλό βράχο καθώς και ένα ολόκληρο ανθρώπινο κεφάλι που διαγράφεται στο άνω ανατολικό μέρος της εξωτερικής πλευράς του σπηλαίου και έχει μέτωπο στραμμένο δυτικά. Η νοητή ευθεία του βλέμματός του «καρφώνει» κυριολεκτικά την Ακρόπολη των Αθηνών μερικά χιλιόμετρα πιο κάτω! Σύμπτωση;
   Το βέβαιο είναι ότι τα ερωτήματα σχετικά με τη σπηλιά του λόφου της Αγίας Βαρβάρας αντί να απαντηθούν μάλλον πολλαπλασιάζονται. Τα κυριότερα αφορούν την εποχή κατά την οποία φιλοτεχνήθηκαν τα βραχογραφήματα. Με δεδομένο ότι η περιοχή τριγύρω είναι γεμάτη από κομμάτια πήλινων αγγείων διαφόρων ειδών και ότι η τοποθεσία βρίσκεται κοντά στην αρχαία οδό που οδηγούσε στην Ελευσίνα και πάνω από την κοίτη αρχαίου ποταμού, αλλά και πλησίον ενός εκτεταμένου συστήματος υπογείων σηράγγων, αφού το πεδινό μέρος κάτω από τον λόφο είναι γεμάτο στοές, κι όλα αυτά σε συνδυασμό με την εποπτική θέση της σπηλιάς, μπορούμε να υποθέσουμε ότι έχουν σαφώς αρχαία προέλευση, που οριοθετείται από την προϊστορία μέχρι τους μέσους χρόνους της αρχαιότητας. Δεν αποκλείεται επίσης να χρησιμοποιήθηκε και ως ιερό, εκτός από φυλάκιο. Αξιοπρόσεκτη επίσης είναι η χρήση σκληρού κονιάματος από τον τεχνίτη των βραχογραφιών σε ορισμένα σημεία που η μορφή των βράχων δεν επέτρεπε την ολοκλήρωση των σχεδίων που ήθελε να κατασκευάσει. Το σπουδαιότερο όμως ζήτημα έχει να κάνει με το περιεχόμενο των παραστάσεων που σαφέστατα προδίδει αστρονομικής φύσεως γνώσεις και παρατηρήσεις. Είναι δυνατόν να αποτυπώθηκε υποτυπωδώς έστω, η διάταξη των αστερισμών – συμπεριλαμβανομένου και του προσφάτως σχετικά ανακαλυφθέντος «Οφιούχου» - του ουρανίου θόλου μέσα στο σπήλαιο; Η απάντηση σ’ αυτό είναι θετική, γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η περαιτέρω έρευνα του θέματος. Εξ ίσου χρήσιμη θα ήταν και για κάθε ενδιαφερόμενο μια βόλτα στην περιοχή. Πραγματικά αξίζει τον κόπο…

                                                                        Μάριος Κ. Μαμανέας

Mιά σπηλιά...ανθρώπινο κρανίο!

  
Η περιοχή γύρω από ένα εγκαταλειμμένο λατομείο σχιστόλιθου στη βρετανική επαρχία, και πιο συγκεκριμένα στο Coniston της Cumbria, είναι ιδιαίτερα τρομακτική! Ο λόγος; Εκεί υπάρχει μια σπηλιά που είναι αρκετά «απόκοσμη», και -όπως φαίνεται στη φωτογραφία- το τοπίο επιφυλάσσει στους επισκέπτες τη θέα ενός… τρομακτικού, γιγαντιαίου ανθρώπινου κρανίου! Στην ουσία πρόκειται για μια λίμνη που έχει κινήσει την περιέργεια πολλών να την εξερευνήσουν, καθώς τα νερά της τα συναντά κανείς μόνο αφού διασχίσει μία σήραγγα μήκους 25 μέτρων...
    «Δύτες έχουν πεθάνει στα υπόγεια τούνελ και αναρριχητές έχουν χάσει την ισορροπία τους και έχουν πέσει στο κενό. Αν δείτε την αντανάκλαση στη συγκεκριμένη φωτογραφία όταν τη γυρίσετε κατά 90 μοίρες φαίνεται ένα… κρανίο! Δεν έχει πειραχτεί τίποτα ούτε έχει γίνει κάποια επεξεργασία στις φωτογραφίες και ακριβώς γι’ αυτό είναι τόσο… περίεργο το θέαμα! Θυμίζει κάτι από ταινία του Indiana Jones», δήλωσε πρόσφατα ο Peter Bardsley, ο φωτογράφος των εικόνων. Τα σχόλια δικά σας…
Πηγή: rokakias.gr

Κυριακή 18 Δεκεμβρίου 2011

Στην παρανομία θα περάσουν οι Εκκλησίες στην Αμερική;

  
  
   Ένας συντηρητικός χριστιανός σχολιαστής είναι πεπεισμένος ότι οι «πραγματικές» χριστιανικές εκκλησίες στην Αμερική, προκειμένου να μείνουν πιστές στις πεποιθήσεις τους και στο Θεό, θα αναγκαστούν να κάνουν αυτό που έκαναν οι πρώτοι χριστιανοί, να γίνουν «υπόγειες», δηλαδή να περάσουν στην παρανομία.
   Ο JD Longstreet, βετεράνος στη δημοσιογραφία και συντηρητικός Νότιος Αμερικάνος, (μέλος του ‘Sons of Confederate Veterans’ και έχοντας το επίθετο του θρυλικού στρατηγού του στρατού των Νοτίων James Longstreet ), που, όσον αφορά την πίστη, αποκαλεί τον εαυτό του «παλιό Λουθηριανό», δημιουργεί θόρυβο με ένα σχόλιο που υποστηρίζει ότι πολλές από τις mainline χριστιανικές εκκλησίες στις ΗΠΑ έχουν ξεφύγει από τις θεμελιώδεις αρχές της Αγίας Γραφής, έχοντας υιοθετήσει κοσμικές νοοτροπίες και αριστερές, ‘πολιτικά ορθές’ φιλοσοφίες και έχοντας καταντήσει μόνο μια σκιά των πραγματικών ακόλουθων του Χριστού .
   Αυτά είναι σκληρά λόγια για πολλούς στην Αμερική, αλλά είναι λόγια που ο Longstreet – ο οποίος άφησε τη δική του χριστιανική ομολογία πριν από λίγα χρόνια, επειδή, όπως είπε, είχε εγκαταλείψει τη νοοτροπία της Αγίας Γραφής και του Ευαγγελίου – πιστεύει απόλυτα.
   «Δυστυχώς, πολλές από τις κύριες ομολογίες μας έχουν μετατραπεί σε τίποτα περισσότερο παρά social clubs με πολλά προνόμια σε εθνικό επίπεδο», γράφει ο Longstreet. Οι πάστορές τους «κηρύττουν» ευχάριστα κηρυγματάκια για το περιβάλλον, και άλλα πράγματα όπως η «κοινωνική δικαιοσύνη». "Κατά τη γνώμη μου, αυτή δεν είναι η αποστολή μιας εκκλησίας που φιλοδοξεί να ακολουθήσει τον Χριστό. Στην πραγματικότητα, ο ίδιος ο Χριστός, διευκρίνισε την αποστολή της Εκκλησίας σε αυτό που ονομάζουμε ως η Μεγάλη Παραγγελία" (εννοεί το ‘πορευθέντες μαθητεύσατε’).
   Όπως το βλέπει ο Longstreet, οι ποιμένες στην Αμερική φοβούνται να κηρύξουν μέσα από τα ιερά κείμενα και να επισημάνουν τις αδυναμίες (του λαού). Τους απασχολεί μήπως κατηγορηθούν για δυσφήμηση ή τους μηνύσουν για συκοφαντική δυσφήμιση. Ο Longstreet παραδέχεται ότι αυτό είναι μια πραγματική απειλή στην Αμερική - και για αυτό θεωρεί ότι οι εκκλησίες που μένουν «πιστές στο ευαγγέλιο» θα αναγκαστούν να γίνουν «υπόγειες».
   Ο Longstreet πιστεύει ότι πολύ σύντομα το Ανώτατο Δικαστήριο θα πέσει στα χέρια «των σοσιαλιστών» και ότι θα είναι το τέλος του πειράματος, που ονομάζεται «Αμερική - ένα έθνος το οποίο έπρεπε να κυβερνείται μόνον από η φωνή του λαού του και του Θεού του», την ώρα που η Αμερική «έχει ξεπεράσει σε ανομία αυτή των Σοδόμων και Γομόρρων». Και καταλήγει: «Αν η αληθινή χριστιανική εκκλησία θέλει να επιβιώσει στην Αμερική, πρέπει να πάει στην παρανομία».
Πηγή:  redskywarning.blogspot.com

Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2011

Οι περίεργοι θάνατοι των αρχαίων σοφών μας

 
ΑΙΣΧΥΛΟΣ: Ο θρύλος ισχυρίζεται ότι ένας αετός πέρασε τη φαλάκρα του ποιητή για βράχο, και άφησε να πέσει πάνω στη φαλάκρα του μια.... χελώνα (έτσι σκοτώνει τις χελώνες ο αετός και μετά τις τρώει). Ο θρύλος προσθέτει ότι κάποιος χρησμός του είχε προειπεί: "Ουράνιον σε βέλος κατακτενεί". Αυτήν την εκδοχή πολλοί δεν την παραδέχονται.
ΑΙΣΩΠΟΣ: Τον Αίσωπο τον έστειλε ο βασιλιάς Κροίσος για να πάρει κάποιον χρησμό από το Μαντείο των Δελφών. Συκοφαντήθηκε όμως από τους παρευρισκόμενους στο μαντείο, ότι έκλεψε την ασημένια φιάλη του Θεού Απόλλωνα. Έτσι καταδικάστηκε να γκρεμιστεί από τους κατοίκους από την κορυφή του Παρνασσού Υάμπεια, πράγμα που έγινε.
ΑΝΑΚΡΕΩΝ: Κι εδώ ο θρύλος δίνει και παίρνει. Λέγεται, λοιπόν ότι ο Ανακρέων σκοτώθηκε από τον Ίππαρχο στην Αθήνα. Εμείς γνωρίζουμε ότι τον Ίππαρχο τον είχε σκοτώσει πριν από αυτή τη διάδοση ο Αρμόδιος. Άλλος θρύλος για το θάνατο του Ανακρέοντα λέει πως πνίγηκε από μια ρώγα σταφυλιού, αν αυτό δεν είναι σύγχυση με το θάνατο του Σοφοκλή.
ΑΝΑΧΑΡΣΙΣ: Ο προληπτικός αδερφός του βασιλιά της Σκυθίας Σαύλιος, επειδή νόμιζε ότι θέλει ο αδερφός του να μεταφέρει τη λατρεία των Ελευσινίων της Αθήνας στη Σκυθία, τον σκότωσε με τόξο, κατηγορώντας τον για ασέβεια.
ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ: Φονεύθηκε κατά την άλωση των Συρακουσών από αγροίκο και βάρβαρο στρατιώτη, τον οποίο θέλησε να διώξει από το εργαστήριο του για να μην του διακόψει τις σκέψεις του, λέγοντας το γνωστότατο από τότε: "Μη μου τους κύκλους τάραττε".
ΒΙΑΣ: Βρήκε θάνατο στις επάλξεις του καθήκοντος, αφού μίλησε για πολλή ώρα , αν και υπέργηρος, υπερασπίζοντας κάποιον ενώπιον του δικαστηρίου, έγειρε, μετά το τέλος του λόγου του, το κεφάλι του στην αγκαλιά του εγγονού του και πέθανε.
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ: Καταδικάστηκε με απαίτηση του Αντίπατρου σε θάνατο και κατέφυγε στο ναό του Ποσειδώνα στην Καλαυρία, ήπιε δηλητήριο και πέθανε.
ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ: Πέθανε ξαφνικά στην Αρεθούσα, πολύ κοντά στην Αμφίπολη, κατασπαραγμένος από άγριους σκύλους του βασιλιά Αρχέλαου του οποίου ήταν φιλοξενούμενος.
ΖΗΝΩΝ: Υποβλήθηκε σε μαρτυρικό θάνατο από άγριο κοπάνισμα μέσα σε μεγάλο γουδί, ύστερα από διαταγή του τυράννου Ελέας Νέαρχου!
ΗΣΙΟΔΟΣ: Πήγε στη Λοκρίδα και έμεινε στο σπίτι κάποιου Μιλήσιου. Εκεί φονεύθηκε από τους γιους του Μιλήσιου, οι οποίοι νόμιζαν ότι ατίμασε την αδερφή τους και το σώμα του το έριξαν στη θάλασσα.
ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ: Δολοφονήθηκε, διότι στρατηγεύοντας στην εκστρατεία της Αμφίπολης δεν μπόρεσε να σώσει την πόλη από τους Σπαρτιάτες και το στρατηγό τους Βρασίδα.
ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ: Αυτοκτόνησε με θάνατο από ασιτία, μετά την ήττα των Αθηναίων στη Χαιρώνα.
ΠΕΡΙΑΝΔΡΟΣ: (Κορίνθιος) Παρανοϊκή μορφή φιλοσόφου, θέλοντας να εξαφανίσει, σε μεγάλη ηλικία, κάθε ίχνος του, διέταξε δυο έμπιστους σωματοφύλακες να παραφυλάξουν τη νύχτα ένα ορισμένο σημείο και να σκοτώσουν τον πρώτο διαβάτη που θα περνούσε από εκεί και αμέσως να τον θάψουν. Την ίδια εντολή είχε δώσει σε άλλους τέσσερις, να σκοτώσουν σε μικρή απόσταση τους δύο πρώτους, και σε άλλους οκτώ να σκοτώσουν σε μεγαλύτερη απόσταση τους τέσσερις προηγούμενους! Η διαταγή εξετελέσθη και έτσι έμεινε άγνωστος ο τάφος του Περίανδρου, διότι ο διαβάτης που πέρασε από εκεί μεταμφιεσμένο σε χωρικό ήταν ο ίδιος ο Περίανδρος!
ΠΟΛΥΒΙΟΣ: Πέφτοντας από το άλογο του με πολλά τραύματα άφησε την τελευταία του πνοή.
ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ: Κάηκε μέσα στο σπίτι του από τη φωτιά που έβαλε ο Κύλων με μια ομάδα επαναστατών.
ΣΑΠΦΩ: Γκρεμίστηκε από ένα βράχο στο ακρωτήριο Λευκάτα (στη Λευκάδα), ύστερα από ερωτική απογοήτευση που δοκίμασε τον ωραίο αλλά ακατάδεχτο ναυτικό Φάωνα.
ΣΟΦΟΚΛΗΣ: Πνίγηκε καταπίνοντας μια ρώγα σταφυλιού.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Καταδικάστηκε από το Αθηναϊκό δικαστήριο σε θάνατο με κώνειο. (Μετά την απόφαση που τον καταδίκαζε να πιει το κώνειο, οι φίλοι του είπαν στον Σωκράτη: -"Οι Αθηναίοι σε καταδίκασαν σε θάνατο"!
Κι ο Σωκράτης απάντησε:  -"Κι αυτούς τους καταδίκασε η φύση".
Με 281 ψήφους εναντίον 275, δηλαδή με πλειοψηφία 6 μονάχα ψήφων, ο Σωκράτης κηρύχτηκε ένοχος. Οι δικαστές τον ρώτησαν ποια ποινή προτιμούσε να του επιβληθεί και εκείνος ζήτησε με κάποια ειρωνεία, μια τιμητική αμοιβή. Τους απάντησε: "Να σιτίζομαι στο Πρυτανείο".)
ΧΙΛΩΝ: Πέθανε σε πολύ μεγάλη ηλικία στην Πίσα από υπερβολική χαρά, που του δημιουργήθηκε όταν αγκάλιασε το γιο του, που επέστρεψε από την Ολυμπία νικητής στο αγώνισμα της πυγμαχίας.
(Από: topeiraxtiri.blogspot.com)

Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2011

Η γέννηση της Γελοιογραφίας στην αρχαία Ελλάδα

  
    
Το γέλιο δεν είναι μόνο μια φυσική ψυχοσωματική εκδήλωση του ανθρώπου ως προσώπου και ως κοινωνικής οντότητας, αλλά και ένα θεμελιώδες στοιχείο πολιτισμού. ΄Όμως, ενώ η ύπαρξή του παρατηρείται σε όλες ανεξαιρέτως τις φυλές και τα  έθνη του κόσμου, τα αίτια που το προκαλούν απαντώνται για πρώτη φορά  στην πλέον σύνθετη και τεχνοποιημένη μορφή τους αποκλειστικά στην Ελληνική αρχαιότητα.
 
   Πέρα από τα θεατρικά είδη της κωμωδίας, των φλυάκων, των κλαυσιγελώτων, αλλά και των λογοπαιγνίων, των σοφισμάτων, των ανεκδότων και των σκωμμάτων, το κεφάλαιο του χιούμορ στην αρχαία Ελλάδα περιλαμβάνει και την γελοιογραφία ως κατ’ εξοχήν επινόηση των προγόνων μας.
  Η απεικόνιση μιας σκηνής ή μιας απλής μορφής που προκαλεί ευθυμία, ανεξάρτητα απ’ το εάν και κατά πόσον έχει ιστορική ή φανταστική προέλευση, συνετελείτο τόσο δια της γλυπτικής όσο και δια της ζωγραφικής – και δη της αγγειογραφίας. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε μεταξύ άλλων διάφορα πήλινα ειδώλια που αναπαριστούν χαρακτηριστικούς τύπους της Αθηναϊκής κωμωδίας, όπου κατά κόρον αποτυπώνονται με απόλυτη μιμητική τελειότητα οι συνήθεις μορφασμοί και οι στάσεις του σώματος που υποδηλούν καταστάσεις όπως θλίψη, πανουργία, περίσκεψη, ειρωνεία, οργή, σαρκασμό κ.ο.κ. Ωστόσο τα πλέον ασφαλή συμπεράσματα για την υφή και τους σκοπούς που εξυπηρετούσε η αρχαία γελοιογραφία είναι δυνατόν να εξαχθούν κυρίως από την μελέτη των σωζομένων ζωγραφικών παραστάσεων με χιουμοριστικό περιεχόμενο που χρονολογούνται ως επί το πλείστον στον 5ο και τον 4ο αιώνα π.Χ., χωρίς αυτό απαραίτητα να σημαίνει ότι σε προγενέστερες εποχές η γελοιογραφική τέχνη και η αισθητική της  ήταν ανύπαρκτες. Κωμικά στοιχεία εντοπίζονται και σε ζωγραφικά και γλυπτικά έργα που ανάγονται όχι μόνο στη Γεωμετρική αλλά ακόμα και στην Προϊστορική περίοδο. Ίσως η αδυναμία αμέσου εντοπισμού των στοιχείων αυτών να οφείλεται στο πρίσμα της «σοβαρής» επεξεργασίας των αρχαιολογικών δεδομένων τους μέσα από το οποίο τα προσεγγίζουμε. Συνεπώς είναι λίαν πιθανό σ’ ένα πήλινο ή λίθινο ειδώλιο της Νεολιθικής Εποχής λ.χ. η επιτηδευμένη επιμήκυνση των άκρων ή της κεφαλής του σώματος και ο έντονος τονισμός ή η παραμόρφωση των χαρακτηριστικών του προσώπου να εμφαίνουν τη διάθεση του δημιουργού τους να προκαλέσει μαζί με άλλα συναισθήματα και τον γέλωτα στα μέλη της κοινότητός του. Η ιδέα αυτή μέσα από τη διήθηση του χρόνου και των ηθών που ανεπτύχθησαν φθάνει μέχρι την Κλασσική Εποχή, που αποτελεί κομβικό σημείο στην ιστορία όλων των Τεχνών. Η από αιώνες ήδη συγκροτημένη και καταγεγραμμένη μυθολογική και ιστορική παράδοση, η πολιτικές συγκυρίες, τα κοινωνικά φαινόμενα, η εξέλιξη της Παιδείας με την εμφάνιση πολλών φιλοσοφικών συστημάτων και φυσικά  το θέατρο και εν προκειμένω η κωμωδία, δίδουν άφθονη «τροφή» στους χρωστήρες των καλλιτεχνών. Όσον αφορά την κωμωδία, δεν είναι διόλου τυχαία η εμμονή πολλών αγγειογελοιογράφων να ακολουθούν τη μόδα που κατά καιρούς θέσπιζαν οι κωμωδιογράφοι και δη ο Αριστοφάνης με τα έργα που παρουσίαζε. Αυτό προκύπτει από την παρατήρηση παραστάσεων σε μελανόμορφους αττικούς αμφορείς και οινοχόες στις οποίες – με μπορντούρα τον γνωστό διονυσιακό κισσό – απεικονίζονται μορφές προερχόμενες από τους χορούς των «Ιππέων», των «Ορνίθων» και του «Πλούτου». Στη συνάφεια αυτή δεν είναι επίσης τυχαίο ότι οι πλέον συνήθεις πρωταγωνιστές των γελοιογραφιών αυτής της κατηγορίας είναι οι Σάτυροι και οι Μαινάδες, αφού τα θέματά τους αντλούνται από τον διονυσιακό κύκλο. Μια δεύτερη κατηγορία παραστάσεων είναι αυτή που περιλαμβάνει παντός είδους αγγεία στις εξωτερικές όψεις των οποίων διακωμωδούνται και άλλα πρόσωπα και όντα της Μυθολογίας, όπως ο Ηρακλής και ο κένταυρος Χείρων, ή του ιστορικού γίγνεσθαι, όπως αυτό παραδίδεται μέσα από τα  Έπη (π.χ. Οδυσσέας, Κίρκη). Στην Τρίτη κατηγορία εντάσσονται οι απεικονίσεις ανωνύμων προσώπων που αποτελούν χαρακτηριστικούς τύπους της καθημερινής ζωής, όπως λ.χ. ο μέθυσος, ο δούλος, ο συμποσιάρχης, ο κλέφτης, ο ερωτύλος, κ.α..
   Η ιδιαίτερη υφή των αρχαίων γελοιογραφιών αντανακλά εκτός από το  πρωτότυπο και πνευματώδες χιούμορ των προγόνων μας την ιδιότυπη ψυχοσύνθεσή και την αδογμάτιστη αντίληψή τους για τη ζωή και τον κόσμο. Η δεκτικότητά τους στα θέματα που οι παραστάσεις αυτές απεικόνιζαν δεν διέφερε από την δεκτικότητα που έδειχναν στα φαινόμενα του πολιτικού, θρησκευτικού και κοινωνικού βίου τους. Απ’ την άλλη οι εικαστικοί δημιουργοί στην προσπάθειά τους να αρθρώσουν λόγο δια της εικόνας ακολουθούσαν τις δοκιμασμένες μεθόδους των κωμικών ποιητών: καυτηρίαζαν, διακωμωδούσαν και σατίριζαν πρόσωπα και πράγματα κάθε φορά που το έκριναν απαραίτητο. Το βασικό όπλο τους, που ταυτόχρονα έδινε και μια δόση ζωντάνιας στις παραστάσεις τους ήταν το στοιχείο της υπερβολής στα χαρακτηριστικά των μορφών που ζωγράφιζαν. Τα υπερμεγέθη γεννητικά μόρια, τα καχεκτικά σώματα ηρώων, τα έντονα συναισθηματικά γνωρίσματα και τα αντιστρόφως ανάλογα με τις παραδόσεις πρόσωπα, ζώα και αντικείμενα είναι μερικά από τα συνήθη περιεχόμενα των γελοιογραφιών. Η τοποθέτησή τους μέσα στις παραστάσεις και το νόημα που τους αποδιδόταν ασφαλώς δεν αποσκοπούσαν μόνο στη σάτιρα ή μόνο στην πρόκληση γέλωτος. Αυτό ήταν το ένα σκέλος του σκοπού της φιλοτεχνήσεως των γελοιογραφιών (άλλωστε ελάχιστοι «ξεκαρδίζονται» βλέποντας μια γελοιογραφία). Το έτερο σκέλος, και σημαντικότερο, ήταν να δοθούν αφορμές στον θεατή της εικόνας να προβληματιστεί πάνω στο θέμα του περιεχομένου της, που μπορεί να αφορά τόσο το κοινωνικό περιβάλλον , όσο και τον ίδιο προσωπικά . Όπως και στο δράμα η κάθαρση επέρχεται με την αποκατάσταση της ηθικής τάξεως, έτσι και στην γελοιογραφία το καθαρτήριο αποτέλεσμα συνίσταται απ’ τον γέλωτα και την αποκρυστάλλωση ορθής κρίσης για τα πρόσωπα και τα γεγονότα. Η «άλλη πλευρά» της αλήθειας που αποκαλύπτεται μέσα από τον αστεϊσμό την καθιστά πιο ευσύνοπτη και εύληπτη.
   Με τα δεδομένα αυτά η τέχνη της γελοιογραφίας ακολούθησε έκτοτε μια μεγάλη χρονική πορεία που φθάνει μέχρι τις μέρες μας, διατηρώντας πάντα τις ρίζες της στην αρχαία Ελληνική εικαστική παράδοση. Όπως εύστοχα σημειώνει και ο γνωστός σύγχρονος Έλληνας γελοιογράφος Κώστας Βλάχος στο λεύκωμα του για την Παγκόσμια Έκθεση Γελοιογραφίας του 1996: «Κατά τη μεγάλη αυτή διαδρομή των 2.500 χρόνων οι γελοιογράφοι όλου του κόσμου, που όπως αποδεικνύεται έχουν πνευματική τους πατρίδα την αρχαία Αθήνα, καταφέρνουν συνδυάζοντας τέχνη και πνεύμα να συντηρήσουν το μοναδικό ανθρώπινο προνόμιο που είναι το χιούμορ».


                                                    Μάριος  Κ. Μαμανέας