Τετάρτη 29 Μαΐου 2013

Ο μυσηριώδης λόφος του Αρδηττού


   Μέσα από το πέρασμα των αιώνων ο Αρδηττός παραμένει ένα από τα λίγα σημεία της Αθήνας που διατηρούν σχετικά αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία τους. Ο χώρος του έχει γίνει θέατρο ποικίλλων και αγνώστων στο ευρύ κοινό εκδηλώσεων και περιστατικών από την αρχαιότητα έως σήμερα. Το γεγονός δε που προκαλεί απορίες στους πιο ανήσυχους είναι ότι παρά τις πρόσφατες εργασίες για την αισθητική του ανάδειξη και την περίφραξη του παραμένει ουσιαστικά κλειστός για τον κόσμο.
 

   O πεταλόσχημος λόφος με το μεγάλου εμβαδού πλάτωμα στο μέσον του ήταν από τα αρχαία χρόνια περίοπτο σημείο της πόλης των Αθηνών, καθώς εξυπηρετούσε έναν συγκεκριμένο πρακτικό σκοπό. Κατά τις υπάρχουσες πληροφορίες, έχει λάβει το όνομα του από τον μυθικό ήρωα Αρδήττη. Από το 336 π.Χ. οι Αθηναίοι με πρωτοστάτη τον ρήτορα Λυκούργο είχαν κατασκευάσει εκεί ένα πρόχειρο στάδιο με υποτυπώδεις χωμάτινες και ξύλινες κερκίδες για την τέλεση ορισμένων από τα αθλητικά αγωνίσματα των Παναθηναίων. Αργότερα περί το 131 π.Χ. ο μεγάλος ευπατρίδης Ηρώδης ο Αττικός έλαβε την πρωτοβουλία να ανακατασκευάσει το προγενέστερο στάδιο βελτιώνοντας τον παλαιό στίβο και προσθέτοντας γύρω του ένα μαρμάρινο διάζωμα. Όταν πέθανε, οι Αθηναίοι για να τον τιμήσουν τον ενταφίασαν στην εσωτερική πλαγιά της βόρειας πλευράς του λόφου, όπου έως σήμερα υπάρχει η ογκώδης μαρμάρινη σαρκοφάγος του με μια επιτύμβια στήλη πλάϊ της. Άλλωστε και ο Φιλόστρατος στους “Βίους Φιλοσόφων” την ίδια πληροφορία παραδίδει. Όσο για το στάδιο, αφού έμεινε ξεχασμένο για δεκαπέντε αιώνες.
Αναμαρμαρώθηκε σταδιακά από το 1870 μέχρι το 1890, φιλοξένησε την Ολυμπιάδα του 1896 και παραμένει μέχρι τις μέρες μας το Καλλιμάρμαρο που όλοι γνωρίζουμε.
 

   Πέρα ωστόσο από τα παραπάνω, που η ιστορία αναφέρει, υπάρχουν και κάποια άλλα στοιχεία για τον Αρδηττό που παραμένουν στη σκιά, όπως η ύπαρξη ενός αρχαίου ιερού χώρου στην πλαγιά του νοτίου μέρους του λόφου σε ευθεία γραμμή με τον τάφο του Ηρώδη. Πρόκειται για ένα αινιγματικό κτίσμα από πλίνθες και ελάχιστα μαρμάρινα τεμάχια κατασκευασμένο σε σχήμα “Π”. Στο μέσο των πλευρών του εντοπίζεται ένα πηγάδι με αρκετά μεγάλο βάθος. Όσο κι αν ερευνήσει κανείς σχετικές με τον Αρδηττό ιστορικές πηγές δεν πρόκειται να βρει την παραμικρή πληροφορία για το κτίσμα, καθώς προφανώς κανείς δεν έχει ποτέ ασχοληθεί μ’αυτό. Κι όμως, η διαφωτιστική απάντηση στο αίνιγμα έρχεται μέσα από έναν ξεχασμένο χάρτη του 1908 εκπονημένο από τη Γαλλική Γεωγραφική Υπηρεσία (!), που αναφέρει το συγκεκριμένο κατασκεύασμα ως Ναό της θεάς Τύχης μοναδικό στο είδος του! Αν περιπλανηθεί κανείς τριγύρω θα εντοπίσει κι άλλα ξεχασμένα μαρμάρινα τμήματα, ακόμα και υπολείμματα βωμού, κιόνων και θυρών του ναού αυτού, που κατά πάσα πιθανότητα έκτισε ο Ηρώδης αξιοποιώντας τον χώρο προγενεστέρου αρχαίου ιερού. Από τον ευρύτερο χώρο του λόφου όμως δεν λείπουν κι άλλα αινιγματικά κατασκευάσματα ιδιαίτερα στο βόρειο μέρος. Μέσα από το χώμα και την πυκνή βλάστηση ξεπροβάλουν εδώ κι εκεί διάφορες μικρές θολωτές κατασκευές από κροκάλες και κονίαμα. Το σχήμα τους θυμίζει ταφικά μνημεία παραταύτα όμως η ταυτότητα τους παραμένει άγνωστη.
 

   Κι αν από τη σκιά της ιστορίας ζητήσει κανείς κάτι πιο σκοτεινό, δεν έχει παρά να κάνει μια βόλτα στο νότιο τμήμα του λόφου. Προχωρώντας περιμετρικά θα συναντήσει κάπου μια ξεχασμένη πόρτα μέσα από την οποία αρχίζει το μυστήριο. Είναι η είσοδος μιας σήραγγας που οδηγεί στα έγκατα του λόφου, αλλά και της πόλης. Περπατώντας σ’έναν στενό διάδρομο για μερικά λεπτά της ώρας βγαίνουμε σε μια τεράστια παραλληλόγραμμη υπόγεια αίθουσα. Τα τοιχώματα και η οροφή της όλης κατασκευής είναι επενδεδυμένα με ισχυρά οπλισμένο σκυρόδεμα Πρόκειται σαφώς για καταφύγιο και δη για το λεγόμενο “Βασιλικό καταφύγιο” όπως το διασώζουν οι ελάχιστες έως σήμερα μαρτυρίες. Εκεί είχαν μεταφερθεί και πολλά από τα εκθέματα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών την άνοιξη του 1941 προκειμένου να γλιτώσουν τη λεηλασία από τους Ναζί κατακτητές. Η υγρασία είναι εξαιρετικά έντονη αφού μάλιστα μέσα από τις “ραφές” των τσιμεντένιων επενδύσεων αναβλύζει νερό παγωμένο και πεντακάθαρο, πράγμα απίθανο καθώς δεν υφίστανται πληροφορίες για την ύπαρξη πηγής στο συγκεκριμένο σημείο. Ο χρόνος έχει αφήσει βαθιά σημάδια στο κτίσμα που έχει διαβρωθεί σε μεγάλο βαθμό. Συνεχίζοντας την πορεία ανατολικά βλέπουμε αριστερά άλλη μια στενότερη παράκαμψη της στοάς που μετά από αλλεπάλληλες στροφές οδηγεί σε μια φραγμένη πλέον έξοδο προς την βόρεια πλαγιά. Το αξιοπερίεργο είναι ότι σε πολλά σημεία στα τοιχώματα των στοών αυτών διακρίνονται σφραγισμένα με μπετόν θυρόσχημα φατνεία, που μάς οδηγούν να φανταστούμε τι μπορεί να υπάρχει πιο κάτω και πιο πέρα απ’αυτά...

   Εκεί που τελειώνει το καταφύγιο ξεκινά μια άλλη γαλαρία, ένα όρυγμα μεγάλων διαστάσεων μέσα στο χώμα και τους βράχους με διεύθυνση προς τον Υμηττό. Μοιάζει ατελείωτο, αλλά σε κάποιο σημείο μακριά από την αρχή του η φορά του διακόπτεται από τόνους μπάζων που το κατακλύζουν. Στο σημείο δε εκείνο θα’λέγε κανείς ότι παρά το ψύχος και το απόλυτο σκοτάδι, ο χώρος εκπέμπει μια ευεργετική αύρα που δημιουργεί συναισθήματα γαλήνης και ασφάλειας. Στο έδαφος, ανάμεσα σε σκόρπιες πέτρες και ξύλα υπάρχουν οξειδωμένα νομίσματα, κυρίως οβολοί και διόβολα (χάλκινα κέρματα του προπερασμένου αιώνα). Όσο για το πώς βρέθηκαν όλ’αυτά εκεί, αρκεί μια ματιά προς τα πάνω. Ένα αμυδρό φως που μόλις διακρίνεται από ψηλά προέρχεται από το φρέαρ του παγανιστικού Ναού της Τύχης! Η δοξασία για την εξασφάλιση ευτυχίας με την ρίψη ενός νομίσματος στο πηγάδι φαίνεται πως διατηρήθηκε για αιώνες στις παραδόσεις των Αθηναίων.

   Η εικόνα του Αρδηττού σήμερα όπως όλοι την γνωρίζουμε περνώντας από μπροστά του μοιάζει η ίδια μ’αυτήν που διατηρεί εδώ και αιώνες, χωρίς να προδίδει κανένα από τα πολλά μυστικά του. Σίγουρα, αν οι πολυπληθείς και αιωνόβιες χελώνες που ζουν εκεί μπορούσαν να μιλήσουν, θα είχαν πολλά να αποκαλύψουν...

  Μάριος K. Μαμανέας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου